Deprem fırtınasını tahliye emri izledi! İzlanda’da yanardağ her an patlayabilir

Derleyen: Ayşe Kısakürek

Pazartesi gününden beri İzlanda’nın güneybatısında konumlanan, Reykjanes yarımadasında 500’den fazla deprem kaydedildi. İzlanda’da ortalama olarak her beş yılda bir volkanik patlama yaşanıyor.

Yetkililer, dört bin kişinin yaşadığı Grindavík kasabasının tedbir amaçlı tahliyesine karar vermişti. Kasabalılar İzlanda’daki sarsıntıların normalde insanların yaşamadığı yerlerde olduğunu, bu durumun farklılığından ötürü kaygılandıklarını aktardı.

BBC’ye konuşan bazı kasaba sakinleri, bu kadar şiddetli sarsıntıları hiç görmediklerini söyledi.

İzlanda Kızılhaç örgütünden Aslaug Yngvadottir Tulinius ise, “Bu şimdiye kadar gerçekleşen en büyük tahliye. Büyük bir olay. İzlandalılar üzerindeki etkisi büyük” dedi.

GRİNDAVİK NEREDE VE NELER OLUYOR?

Grindavik, İzlanda’nın güneybatı yarımadası Reykjanes’te bir balıkçı kasabası; 3.800 kişiye ev sahipliği yapmakta. Pazartesi günü, güney İzlanda’yı vuran yaklaşık 900 deprem, son haftalarda ülkenin güneyini sarsan on binlerce sarsıntıya yenilerini ekledi.

Grindavik sakinleri, zeminin sarsılması, yolların çatlaması ve binaların yapısal hasar görmesi sebebiyle Cumartesi günü erken saatlerde polis tarafından evlerinden tahliye edildiklerini kaydetti.

Kasabada doğup büyüyen ve hala orada ikamet eden Gisli Gunnarsson, evini bir daha görememekten endişe ettiğini ve ‘durumun karanlık olduğunu’ aktardı.

AFP’ye konuşan Johannes Daoi Johannesson, “Yollar yıkılmış durumda. Labirentten geçer gibi araba kullanmak zorundasınız. Evimi olabildiğince boşaltmak ve gerekli şeyleri almak için geldim. Çocuklara Noel hediyeleri gibi şeyler de” dedi.

Bilim insanları, depremleri yerin yaklaşık 5 kilometre altında bulunan magmanın hareketi ve yayılmasıyla ilişkilendirdi. İzlanda Meteoroloji Ofisi’ne göre, bölgedeki arazide 27 Ekim’den bu yana 9 cm’e kadar yükseldi.

Yetkililer erimiş kayaların yüzeye çıkıp Grindavik’e çarpmasından korkuyor. Magmanın sığ derinlikte olması sebebiyle uzmanlar yakın zamanda bir patlama bekliyor.

İzlanda Meteoroloji Ofisi Pazartesi günü yaptığı açıklamada, depremlerin boyutu ve yoğunluğunun azalmasına rağmen önümüzdeki günlerde Reykjanes’te veya hemen dışında bir patlama yaşanmasının ‘önemli bir ihtimal’ olduğunu söyledi.

Kasaba sakinlerinin neredeyse tamamı; aile üyeleri veya arkadaşlarının yanında kalacak yer buldu. Bir kurtarma yetkilisi, tahliye merkezlerinde 50 ila 70 kişinin kaldığını söyledi.

İzlanda’daki turistik bir cazibe merkezi olan Blue Lagoon jeotermal spası da 16 Kasım’a kadar geçici olarak kapatılacağını duyurdu. Web sitesine göre spa, yarımadanın üzerinde, ‘yosun kaplı lav alanlarının ortasında’ yer alıyor.

Bilim insanları, patlama ihtimalini tahmin etmek amacıyla magmanın akışını ve yakınlığını incelemek için durumu izlemeyi sürdürüyor.

YANARDAĞ PATLARSA NE OLUR?

Lav, Grindavik kasabasını ve Blue Lagoon’u potansiyel olarak tehdit edebilir. Yanı sıra, binlerce eve sıcak su sağlayan jeotermal boru hatları da tehdit altında. Patlamanın sonucu olarak zehirli dumanlar ve hava kirliliği riski de ortaya çıkabilir.

İzlanda Sivil Koruma ve Acil Durum Yönetimi başkanı Vidir Reynisson, AFP haber ajansına şunları söyledi:

“Yaklaşık 15 km uzunluğunda bir çatlak var ve bu çatlağın herhangi bir yerinde bir patlamanın olabileceğini görebiliyoruz.”

Ancak çatlağın ucu denize giriyor, bu da patlamanın okyanus tabanında meydana gelebileceği ve büyük bir kül bulutuna yol açabileceği anlamına geliyor.

Volkanik patlamalar aynı zamanda havacılık için de ciddi bir tehlike oluşturuyor. Atmosfere yüksek düzeyde aşındırıcı kül püskürmesi riski var ve bu; jet motorlarının arızalanmasına, uçuş kontrol sistemlerine zarar vermesine ve görüş mesafesinin azalmasına sebep olabilir.

Öte yandan yanardağ uzmanlarına göre, son gelişmeler daha önce beklenenden daha küçük bir volkanik patlama yaşanabileceğine işaret ediyor. Ancak lav akıntısı riski bakımından kasaba tehlikeli bir pozisyonda.

BÖYLESİNE BİR DURUM DAHA ÖNCE YAŞANDI MI?

İzlanda, Kuzey Atlantik’teki volkanik bir sıcak noktanın üzerinde bulunuyor ve ortalama olarak her dört ila beş yılda bir patlama yaşanıyor.

Eyjafjallajokull Yanardağı’nın 2010 yılındaki patlaması, son yıllardaki en yıkıcı patlamalardan biriydi; Avrupa’da geniş çapta hava sahasının kapatılmasıyla sonuçlandı.

100.000’den fazla uçuşu iptal eden havayollarına ise, tahminen 3 milyar dolarlık zarara mal oldu.

Volkanologlar, artan aktivitenin yeni döngüsünün birkaç on yıl veya yüzyıllar sürebileceğine inanıyor.

Reykjanes yarımadasının altındaki 15 km uzunluğundaki lav nehrinin aktif olduğu tahmin ediliyor. Bölgede, 2021’deki yanardağ patlamaları öncesinde 800 yıldır volkanik bir aktivite gözlemlenmiyordu.

BAŞKENT RİSK ALTINDA MI?

Grindavik, İzlanda’nın başkenti Reykjavik’in yaklaşık 40 km güneybatısında yer alıyor; yetkililer burada yaşayanlara tahliye emri vermedi. Bu İzlandalı yetkililerin, ülkenin en büyük şehrinin bir patlamadan etkilenmeyeceğini düşündüklerini gösteriyor.