Cesur ve yenilikçi Hamit Görele

Uzun yıllar resim öğretmenliği yapan ve sergilere katılan sanatçı pek çok sanat akımını deneyimleyerek kendi üslubunu yaratmıştı. 1 Nisan 2024 tarihine kadar açık olan İş Sanat Kibele Sanat Galerisi’ndeki sergi, sanatçının yeni üslup arayışlarının bir panoraması. 1933 yılında Yunus Nadi, yeni rejimin genç sanatçısı Hamit Görele için şu sözleri sarf eder; “(…) Biz Hamit Necdet’te bahçemizi süsleyecek yeni gülün kıymetli çiçekler vadeden goncalarını gördük: Yeni bir nevi, yeni bir çeşni, yeni bir açılış, yeni renkler ve yeni şekiller vadeden yepyeni bir gül” [1]. ‘30’lu yılların başında Galatasaray Lisesi’nde Paris’teki deneyimlerini de içeren eserlerini sergileyen Görele, dönemi içerisinde yeni bir sanat dili oluşturan genç isimlerin başında yer alıyordu. Kendi ifadesiyle davası da buydu: “sanata getirilebilecek yeni tat” [2]. Bir anlamda klasikleşmeye meydan okuma. ‘Milli sanat’ın yaratımında sanatçılara büyük görev düştüğü böyle günlerde Görele, belli temaların işlendiği resimlerdense doğayı yorumlayarak resmetme yolundaydı. İş Bankası Kibele Sanat Galerisi’nde gördüğümüz bu eserleri, Görele’nin yeni sanat arayışının çabaları olarak okumak gerekiyor; bu açısından sergi oldukça mühim.

İzlenimci etki

Hamit Görele’nin kızı Tonya Görele tarafından muhafaza edilerek günümüze taşınan eserleri, sanatçının ‘gördüğünü’ kendi sanat anlayışına göre renk ve geometrik yorumlamalarla anlatma gayesinin izlerini taşıyor. Tonya Görele babasının Paris’e eğitim için gönderildiği dönemde ‘izlenimci’ akımdan da etkilendiğini belirtiyor. Sergide yer alan ‘ada görünümleri’ Görele’nin fırçasındaki izlenimci etkiyi bize hissettiriyor*. Bununla birlikte hocaları İbrahim Çallı ve Hikmet Onat’ın etkilerini de göz ardı etmemek gerekiyor. Sergide ayrıca yer alan ‘nü’ler ise sanatçının güçlü desen yeteneğinden örnekler oluşturuyor.

Sergiyi gezerken Hamit Görele’nin portrelerinin ne kadar çeşitli olduğunu görüyoruz.  Bu portreler figüratiften geometrik düzeneğe geçer ama bu keskin bir geçiş değildir. Öyle ya, Görele her daim yenilik peşindedir. Görele’nin “Otoportresi” ve babası “Mehmet Remzi Bey’in Portresi” sanatçının ilk döneminin ürünleridir. ‘50 sonrası resimlerinde ise renk ve geometriye dayalı ‘düzenlemeler’ ve ‘kübik portreler’e rastlıyoruz. Sergi boyunca farklı denemelere giden sanatçının yeniliğe her daim açık olduğunu izleyebiliyoruz.

Sanatçının yurtiçi gezi deneyimlerinden örnekler oluşturan “Çankırı’da Gelin”, “Çankırı’da Düğün”, “Sivaslı Gelin” sadece peyzaj odaklı olmaması ve Anadolu’daki düğün kültürü üzerinde durması açısından önemli. Sanatçının ‘milli’ gayeler taşıyan Anadolu gezileri için düşüncesi ise: ‘Köy kalkınmasında boyaya büyük bir hisse düştüğü’ [3] yönünde. Emre Zeytinoğlu, Görele’nin sanat yaşamına değindiği sergi kataloğunda, sanatçının Anadolu’yu renksiz bulma sebebini ‘çoktandır süregelen geleneğin bir sonucu’ [4] olarak yorumladığını belirtiyor. Sanatçının bu düşüncesinde dönemin ideolojik söylemindeki etkilerin de olduğu ileri sürülebilir.

Paris’ten Kurtuluş’a

Sergiyi gezerken sadece Paris manzaraları değil, Görele’nin ‘küçük çocuğu kucağında, paketleri elinde, yetişmek için Kurtuluş tramvayına doğru koşarken’ [5] tahayyül edebileceğiniz, uzun yıllar yaşamış olduğu Kurtuluş semtini resmettiğini görebilirsiniz. Kurtuluş semti resimleri, sanatçının sıklıkla yaptığı ve kızının da doğup büyüdüğü, pek çok anı edindiği bir yer olarak önemli. Bunun yanında Ayasofya, Heybeliada, Sarayburnu gibi İstanbul’un nadide köşelerini de tuvaline nakşetmiş*.

Bu sergi bize Akademi’de eğitim almış ancak uzun yıllar öğretmenlik yapmış, kişisel bir resim dili oluşturabilme peşinde olan Hamit Görele’nin sanatı hakkında kapsamlı bilgi veriyor. Geometriyi sanatının temeline yerleştirmiş, bunun yanında ‘yeni’ olana her daim kapılarını açmış olan Hamit

İş Sanat Kibele Sanat Galerisi, https://issanat.com.tr

[1] Yunus Nadi, Fikirde ve San’atta Inkılâpçı Hamleler İstiyoruz, Cumhuriyet Gazetesi, 28 Temmuz 1933, s.1.

[2] Sanat Anlayışım Retrospektifi, 12-29 Haziran 1967.

[3] Emre Zeytinoğlu, “Hamit Görele Retrospektif” Sergi Kataloğu, 2024, Sayfa 28.

[4] A.g.e, Sayfa 28.

[5] Hikmet Feridun Es, Hamit Görele Resim Sergisi Davetiyesi, 27 Kasım – 15 Aralık 1990.

* Hamit Görele’nin kızı Tonya Görele ile 7 Şubat 2024 tarihinde yapılan röportajdan yararlanılmıştır. MS

İlandır