‘Siyah altın’ çöpe gidiyor! Fransa zorunlu hale getirdi

Ceyda Ulukaya – Fransa’da 1 Ocak itibariyle yürürlüğe giren yeni yasaya göre vatandaşların gıda ve bitki atıklarını kompost etmesi zorunlu hale geldi. Buna göre organik atıklar, belediyenin dağıttığı plastik çöplerde ya da toplama noktalarında biriktirilecek ve yerel yönetimlerin topladığı bu atıklar kompost ya da biyogaza dönüştürülecek. Evsel atıkların yaklaşık üçte birini oluşturan organik atıkların kaynağında ayrıştırılarak dönüşümü hem çevreye hem ekonomiye yarar sağlıyor. 2021 verilerine göre, Türkiye genelinde yıllık olarak çöpe atılan gıda kişi başı yaklaşık 93 kilogram. Organik atıkların kaynağında ayrıştırılması ise bazı pilot uygulamalar dışında yaygın olmayan bir yöntem. Sadece İstanbul’da günlük olarak 18 bin ton evsel atık çıkıyor ve bunun yüzde 44,2’sini organik atıklar oluşturuyor. Evsel atıkların hanelerden ve iş yerlerinden toplanıp ayrıştırılma görevi ise ilçe belediyelerine ait.

YARDIMLARA HARCANIYOR

Sıfır Atık yönetimi kapsamında bazı ilçe belediyelerinin hayata geçirdiği iyi uygulamalar da var. Örneğin Üsküdar Belediyesi, uyguladığı salı-cuma dönüşüm modeliyle bir ayrıştırma tekniği uyguluyor. Bu 2 gün, evsel atık dışında cam, metal, plastik ve kâğıttan oluşan ambalaj atıklarını topluyor. Bu atıkların geri dönüşümünden elde edilen gelir ise yiyecek, giyecek, yakacak, gıda yardımı, öğrencilere, engellilere yönelik malzemeler gibi ihtiyaç sahipleri için sosyal fayda amaçlı kullanılıyor. Beykoz Belediyesi ise sosyal tesislerine yerleştirdiği manuel kompost makineleriyle biyobozunur atıkları komposta dönüştürüyor. İBB Atık Yönetimi Şube Müdür Yardımcısı Filiz Kara, evsel atıklarda organik atık oranını yükselten faktörün hanelerdeki gıda israfından ziyade restoran, otel gibi işletmelerden kaynaklandığını söyledi:  “İki yıl önce yaptığımız protokolle, İstanbul özelinde işletmelerin yemek ve gıda atıklarını toplama görevini üstlendik. İlçe belediyeleri de pazar yeri atıklarını topluyor. Bu organik atıklardan toprak iyileştirici kompost üretiyoruz, park ve bahçelerin peyzajında kullanıyoruz”

ORGANİK ATIKLARDAN ELEKTRİK ÜRETİMİ

İstanbul’da ilçe belediyelerince toplanan ve ıslak-kuru olmak üzere ikili sisteme göre ayrıştırılan atıklar, aktarma istasyonlarına getiriliyor. Buradan da İBB’ye ait atık taşıma tırları ile geri kazanım tesislerine gidiyor. Yeniden ayrıştırma işleminden geçtikten sonra kalan atıklar depolama sahalarına ve yakma tesisine yönlendiriliyor. Burada organik atıkların çürüme sürecinde açığa çıkan metan gazından ve yanma ısısından yıllık 1 milyon 300 bin megawatt saatlik elektrik üretimi sağlanıyor. Bu miktar, 2.5 milyon kişinin yıllık elektrik ihtiyacına eşdeğer.

SIFIR ATIK İYİ UYGULAMALAR

Atıkların kaynağında ayrıştırılmasını teşvik için belediyelerin hayata geçirdiği iyi uygulamalardan bazıları şöyle:

Atık Nakit: Başakşehir Belediyesi’nin projesi, site ve konutlardan toplanan geri dönüşüm atıklarını mobil uygulama aracılığıyla puana dönüştürmeyi sağlıyor. Kullanıcılar bu puanlarla çeşitli hediyeler kazanıyor.

Dönüşüm Kart: Fatih Belediyesi’nin projesi kapsamında, her ayın son haftası geri dönüştürülebilir (ambalaj, atık yağ, elektronik atık) atıklarını mobil atık merkezine getirenler hem puan kazanıyor hem de evcil hayvanlar için mama alabiliyor.

Atık Kazanç: Zeytinburnu Belediyesi güneş enerjili mobil araçlarla hanelerden topladığı ayrıştırılmış atıklara karşılık vatandaşların Z kartlara puan yüklüyor. Bu puanlar anlaşmalı marketlerde alışveriş amaçlı kullanılıyor.